Gezond zijn en blijven staat voor veel mensen bovenaan het lijstje met prioriteiten, en voedingsnormen kunnen je daar een handje bij helpen. Logisch natuurlijk, want als je gezond en fit bent, kun je de wereld aan! Nou ja, figuurlijk dan. Een van de simpelste en belangrijkste dingen om in dat geval op te letten, is je voedingspatroon. Maar hoe weet je nu of je hiermee voldoende voedingsstoffen zoals vitamines en mineralen binnenkrijgt? Dit kun je vaststellen aan de hand van voedingsnormen. Wat voedingsnormen precies zijn? In dit artikel kom je er alles over te weten.
Wat zijn de voedingsnormen in Nederland?
De voedingsnormen in Nederland zijn:
- de Gemiddelde Behoefte (GB);
- de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH);
- de Adequate Inname (AI);
- de Aanvaardbare Bovengrens (AB);
- de Referentie Inname (RI).
Maar wat zijn voedingsnormen en wat betekenen ze? Voedingsnormen zijn de richtlijnen voor de hoeveelheid voedingsstoffen die gezonde mensen nodig hebben om chronische ziektes te voorkomen en goed te kunnen functioneren. Deze normen worden in Nederland vastgesteld door de Gezondheidsraad. Deze staan overigens niet voor altijd vast. Het kan voorkomen dat er nieuwe voedingsnormen of voedingsnormen worden aangepast door de Gezondheidsraad.
De Gezondheidsraad is de onafhankelijke, wetenschappelijke organisatie welke de overheid adviseert op het gebied van volksgezondheid. Het opstellen van de voedingsnormen gebeurt op basis van wetenschappelijk onderzoek, en de normen kunnen door de tijd heen ook bijgesteld worden. Dit is bijvoorbeeld in 2018 gebeurd en wederom in 2021, toen nieuwe voedingsnormen specifiek voor zwangere vrouwen zijn opgesteld.
De richtlijnen die worden opgesteld, zijn er voor bedoeld om tekorten te voorkomen die de kans op chronische ziekten verhogen. Hierbij wordt niet altijd onderscheid gemaakt tussen verschillende bevolkingsgroepen. Gezonde mensen lopen minder risico op chronische ziekten, en vandaar dat er verschillende aanbevelingen zijn om dit te voorkomen.
Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen
Natuurlijk verschilt de behoefte aan een bepaalde voedingsstof per persoon en is het lastig om een standaard advies te geven wat voor iedereen zou moeten gelden. Voor vitamines en mineralen verschillen de adviezen per leeftijd, geslacht en levensstijl bijvoorbeeld. Voor zwangere vrouwen gelden bijvoorbeeld een andere hoeveelheid vitamine A dan voor vrouwen die niet zwanger zijn. Het is belangrijk dat er voor dit soort levensfases onderscheid gemaakt wordt.
Om deze aanbevelingen goed in de praktijk toe te kunnen passen, worden deze dan ook ‘vertaald’ naar verschillende voedingsnormen die je vast wel bekend voorkomen. Je vindt deze namelijk vaak op het etiket van voedingssupplementen en voedingsmiddelen.
Gemiddelde behoefte (GB)
Om de verschillende voedingsnormen vast te stellen, wordt de gemiddelde behoefte als uitgangspunt genomen. Deze behoefte vertelt hoeveel van een voedingsstof voldoende is om tekorten (en dus problemen met lichaamsprocessen) te voorkomen bij 50% van een bepaalde bevolkingsgroep. Dit kunnen bijvoorbeeld kinderen, volwassenen, vrouwen of zwangere vrouwen zijn.
Dit betekent dat bij inname volgens de GB, de helft van de mensen in die bevolkingsgroep wel voldoende van de voedingsstof binnen krijgt, en de andere helft niet. Hierbij wordt gekeken naar de processen in je lichaam die worden gereguleerd door deze voedingsstof. Zijn er geen tekorten waardoor deze processen verstoord worden en het lichaam goed kan functioneren, dan betekent dit dat de inname voldoende is.
De gemiddelde energiebehoefte is dus eigenlijk meer een statistisch gegeven, dan een praktische maatstaf voor je dagelijkse inname. Hiervoor kijk je naar de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) is waarschijnlijk de meest bekende voedingsnorm waar je regelmatig op let. Deze voedingsnorm word ook wel de aanbevolen hoeveelheid genoemd. Deze norm geeft de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid aan van een bepaalde voedingsstof. Bijvoorbeeld hoeveel vitamine A je nodig hebt om gezond te blijven. Zoals gezegd wordt de ADH berekend op basis van de gemiddelde behoefte, om tot een hoeveelheid te komen die (bijna) voor iedereen voldoende is.
Klinkt simpel genoeg, en dat is het in principe ook. Wel wordt vaak gedacht dat de algemeen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid een minimale hoeveelheid is, maar dit klopt niet. Het is een algemene richtlijn die volstaat voor ongeveer 97% van de Nederlandse bevolking.
Verder staat de ADH niet alleen voor de hoeveelheid die nodig is om tekorten te voorkomen, maar wordt ook de relatie tussen de inname en het voorkomen van chronische ziekten meegenomen in deze norm.
Houd je je aan de ADH, dan kun je er dus vanuit gaan dat je voldoende binnenkrijgt. In sommige gevallen is er geen ADH vast te stellen voor een bepaalde voedingsstof. In dat geval wordt gekeken naar de adequate inname. Laten we kijken naar hoe deze twee verschillen.
Adequate inname (AI)
De adequate inname (AI), met andere woorden adequate inneming, geldt dus voor voedingsstoffen waar geen ADH van is vastgesteld omdat er niet genoeg betrouwbare gegevens zijn over de gemiddelde behoefte. De AI is een schatting van de laagste hoeveelheid die voor de meeste mensen voldoende is om tekorten te voorkomen. Omdat het om een schatting gaat, wordt de AI naar boven afgerond zodat deze altijd wat boven de echte minimale ondergrens zal liggen.
Bij de adequate inneming wordt dus alleen rekening gehouden met het voorkomen van tekorten, en niet met de relatie tussen de voedingsstof en het voorkomen van chronische ziektes.
Aanvaardbare (maximale) bovengrens (AB)
De bovenstaande voedingsnormen gingen met name over voldoende inname en het voorkomen van tekorten. Maar je kunt natuurlijk ook zoveel van een bepaalde vitamine of mineraal binnenkrijgen, dat het schadelijk kan zijn. Wanneer je bijvoorbeeld langere tijd teveel vitamine D inneemt, kunnen er onder andere nierstenen ontstaan. Teveel calcium blokkeert de opname van andere vitamines en mineralen.
Om te weten welke hoeveelheid van een vitamine veilig is, kijk je naar de aanvaardbare bovengrens. Deze bovengrens is het hoogste niveau van inname waarbij er geen schadelijke effecten bekend zijn wanneer je hieraan voor langere tijd blootstaat. Zeker wanneer je naast je voeding bijvoorbeeld ook supplementen neemt, is het altijd een goed idee naar de bovengrens te kijken.
Referentie inname (RI)
De referentie inname (RI) vind je vaak op verpakkingen van voedingsmiddelen. Het geeft aan hoeveel energie, vitamines en mineralen en andere voedingsstoffen een gemiddeld volwassen persoon nodig heeft als deel van een gezond en gebalanceerd voedingspatroon.
Je vraagt je misschien af wat het verschil tussen de referentie inname en de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is. Eigenlijk is dat verschil er in de praktijk bijna niet, zeker niet wanneer het etiketten van voedingsmiddelen betreft. Het is wel zo dat de gezondheidsraad verschillende ADH waardes voor verschillende bevolkingsgroepen heeft vastgesteld. De RI geldt vooral voor de gemiddelde volwassen persoon.
Gezonde voeding
Wie zich minder druk wilt maken over zijn of haar gezondheid, is gezonde voeding ontzettend belangrijk. Een levensstijl vol goede voeding en gezonde producten, vormt een goede basis om van veel voedingsstoffen voldoende binnen te krijgen. Zorg daarom dat je dagelijkse voldoende vitamine D, eiwitten, vetten en magnesium binnenkrijgt. Overschrijdt nooit de gestelde richtlijnen en houd je aan de aanbeveling van de wetenschap.
De bovengenoemde richtlijnen blijven niet voor altijd hetzelfde. Er kunnen nieuwe normen worden opgesteld of normen kunnen worden aangepast.
